14 okt Keuzevrijheid kernwaarde van twintigers en dertigers

Vrijheid

Keuzevrijheid (autonomie) en authenticiteit zijn twee belangrijke kernwaarden van de huidige twintigers en dertigers. Autonomie betekent dat mensen zelfstandig keuzes kunnen maken en zelf de vrijheid hebben hun leven in te richten zoals zij dat willen. Authenticiteit verwijst naar de van binnenuit gevoelde oproep om trouw te blijven aan jezelf en je eigen unieke levenspad te volgen, zonder al te veel bemoeienis van anderen. Autonomie en authenticiteit zijn dus nauw met elkaar verbonden.

Vrijheid blijheid?

In zekere zin lijken huidige twintigers en dertigers te zijn doorgeslagen in hun hang naar keuzevrijheid. De quarterlifers hechten soms zelfs zo veel belang aan hun vrijheid dat keuzes voortdurend worden uitgesteld. Zo proberen zij halsstarrig te voorkomen dat ze straks misschien ‘vast’ zitten aan de consequenties van een bepaalde beslissing.

Onbegrip oudere generaties

Dit trekje wordt door de omgeving (werkgever, ouders) van huidige twintigers en dertigers vaak niet gewaardeerd. Er heerst het idee dat huidige twintigers en dertigers geen commitment aan durven te gaan en eeuwig puberend willen blijven ronddwalen.

Jonge volwassenen worden door oudere generaties dan ook regelmatige afgeschilderd als verwend, besluiteloos of twijfelachtig. In zekere zin is dit ook waar, behalve dan deze kritiek nogal ongenuanceerd is en bovendien blijft de diepere essentie van het probleem van huidige twintigers en dertigers onderbelicht.

Oudere generaties hadden het in een bepaald opzicht gemakkelijker: er viel minder te kiezen en er waren duidelijker richtlijnen over hoe je leven hoorde te verlopen. Tegenwoordig is er veel individuele keuzevrijheid maar de richtlijnen die je vertellen welke paden je moet volgen, ontbreken. De huidige cultuur vereist dus een stuk innerlijke leiding van twintigers en dertigers. Maar hoe dit in zijn werk gaat – dus hoe je je leven invult op basis van je eigen innerlijke richtlijn – wordt jongere generaties tot op heden onvoldoende geleerd.

Autonomie en authenticiteit

Autonomie, het beginsel waar keuzevrijheid op gestoeld is, hangt nauw samen met authenticiteit. Autonomie en authenticiteit zijn twee verschillende idealen die zich in de loop van het moderniseringsproces samen hebben ontwikkeld en sterk met elkaar verbonden zijn.

Autonomie is het idee dat mensen vrij zijn wanneer ze zelfstandig beslissingen nemen zonder externe beïnvloedingen. De gelijkenis met authenticiteit is duidelijk: dit is tevens een project van vrijheid. Alleen een zelfsturend, autonoom persoon heeft de capaciteit zijn of haar originaliteit neer te zetten en te ontwikkelen zonder al te veel inmenging van anderen.

Maar ook omgekeerd is authenticiteit nodig voor de verdere volmaking van autonomie. Zonder authenticiteit is autonomie slechts een idee zonder diepere betekenis. Zo stelt de Chinees-Amerikaanse filosoof Xunwu Chen:

Free but inauthentic persons do not govern themselves. Instead others govern them. (…) They will live in anxiety such as anguish, forlornness, and despair. Freedom has its dark side, which needs to be illuminated by the light of authenticity (Chen 2004:5).

De zinloosheid van vrijheid als hoogste doel

Autonomie of vrijheid als hoogste levensdoel heeft weinig betekenis. Vrijheid is niet zo waardevol omdat het een doel is, maar omdat het als middel je de mogelijkheid verschaft dingen na te streven die je echt belangrijk vindt. Zodra het accent verschuift naar vrijheid van keuze als belangrijkste ideaal, verliest het iedere betekenis.

Het gaat dan niet meer om de waarde die wordt uitgedrukt met een bepaalde keuze, maar er vindt een verschuiving plaats naar de bevestiging van de keuze zelf. Hierdoor worden alle alternatieven als min of meer gelijkwaardig ervaren. Als zelfkeuze het hoogste doel is en alle opties even belangrijk zijn, wordt kiezen als proces nogal zinloos.

Bovendien, autonoom keuzes maken impliceert dat je inzicht hebt in je eigen gevoelens, verlangens of wensen. Dit veronderstelt zelfcontact – een essentiële voorwaarde voor authenticiteit. Zonder een verbinding met je dieper gevoelde waarden en overtuigingen wordt het keuzeproces stuurloos.

Innerlijk kompas

Autonomie zorgt er voor dat je zelf kapitein bent op je schip. De rol van authenticiteit daarbij is die van navigator of routeplanner. Authenticiteit bepaalt de koers die gevaren moet worden en stuurt daarmee het keuzeproces in een bepaalde richting. Een verschuiving naar vrijheid of autonomie als belangrijkste waarde ondermijnt daarmee elk gevoel van richting of bestemming.

Als twintigers en dertigers afhankelijk zijn van een gevoel van maximale keuzevrijheid maar daar geen authentieke invulling aan weten te geven, is het hele idee van zelfkeuze nogal onbeduidend. Hierdoor wordt het leven van jonge volwassenen in de complexe meerkeuzemaatschappij stuurloos en grenzeloos. Dit vormt een belangrijke achtergrond van het ontstaan van de quarterlife crisis.