Brein- en darmgerelateerde klachten
De hersenen
De mens, de homo sapiens, heeft relatief grote hersenen in vergelijking tot andere zoogdieren. De ontwikkeling van onze hersenen heeft zich al lang geleden ingezet.
De jagers en verzamelaars waar wij afstammelingen van zijn leefden in het Paleolithisch tijdperk, een periode die meer dan 2 miljoen jaar geleden begon en ongeveer 10.000 jaar geleden eindigde. In dit tijdvak hebben onze voorouders zich langzaamaan ontwikkeld tot moderne mensen.
Tijdens het Paleolithicum ontstond de Homo erectus, een rechtop lopende hominide (vroege mensachtige) die onder andere met behulp van stenen werktuigen begon te jagen op grotere dieren.
Gedurende de evolutie van de Homo erectus nam de hersenomvang van onze voorouders een enorme spurt en ontwikkelden zich van zo’n 600cc naar 900cc.
In de periode die volgde zette de vergroting van het brein zich voort: de hersenomvang van de eerste Homo sapiens, die zo’n 200.000 jaar geleden voor het eerst voorkwam, was 1150cc en de grootte van de hersenen van huidige moderne mensen is ongeveer 1350cc.
Omega-3-vetzuren onmisbaar voor de hersenen
Omega-3-vetzuren zijn, naast andere met name dierlijke vetten, zeer belangrijke voor een stel goed functionerende hersenen.
Visolie en het brein
Er is een grote hoeveelheid aan onderzoekdata die laat zien dat omega-3-vetzuren van belang zijn voor een goede gemoedstoestand. Visolie heeft in de hersenen een gunstige invloed op je stemming, gedrag, geheugen en denkvermogen.
Wetenschappers toonden vele malen aan dat er een significant verband bestaat tussen de inname van omega-3-vetzuren en de mate waarin mensen last hebben van stemmingsklachten.
Zo hebben onderzoekers geconcludeerd dat er in landen met een hoge visconsumptie relatief weinig depressies en andere psychische klachten voorkomen.
Uiteraard kunnen sociale en economische factoren er ook aan bijdragen dat mensen zich goed en opgewekt voelen. Toch is het heel frappant dat er in een land als Japan – waar ’s ochtends al vis en zeewiersalades op het menu staan – minder mensen last hebben van stemmingsklachten dan in landen waar weinig zeevoedsel wordt gegeten zoals Nieuw-Zeeland, Duitsland en Brazilië.
Andere studies laten zien dat er in landen met een hoge visconsumptie ook beduidend minder seizoensgebonden depressies (winterblues) voorkomen. Daarnaast hebben wetenschappers aangetoond dat vrouwen die regelmatig vis eten minder kans hebben op het krijgen van stemmingsklachten na een bevalling (postpartum depressie).
De darm-hersen-as
Je zou alleen al over de darmen en het effect op je mentale welzijn een heel boek kunnen schrijven. Er zijn auteurs die dat hebben gedaan en die concluderen dat de darmen ‘meedenken’ en als een soort tweede brein opereren.
Kijk eens naar mijn masterclass Het Prikkelbare Darm Syndroom. Klik hier…
Entric-nervous-system
De darmen en hersenen communiceren rechtstreeks met elkaar via een eigen communicatiesysteem dat het entric-nervous-system wordt genoemd. Zenuwprikkels gaan over en weer van de hersenen naar de darmen en de neurotransmitter serotonine is hierbij een belangrijke boodschapper.
Serotonine bevindt zich niet alleen in de hersenen maar ook in de darmen en zorgt daar onder andere voor een goede peristaltiek.
Onrust, spanningen en emotionele stress kunnen de werking van je darmen aanzienlijk beïnvloeden. Mensen met het prikkelbare darmsyndroom weten dit maar al te goed: psychische stress slaat meteen op de darmen en veroorzaakt buikkrampen, pijnscheuten, opgeblazen gevoel, gerommel in de darmen, gasvorming, obstipatie of juist diarree.
Verstoringen in de darmen veroorzaken ook onrust in het brein. Slechte bacteriën, schimmels en ontstekingen in de darmen kunnen het centrale zenuwstelsel – en je gemoedstoestand – beïnvloeden.
Insulineresistentie
Een goede balans in de bloedsuikerspiegel staat aan de basis van gezondheid, terwijl een gestoorde bloedsuikerregulatie er juist de poten onder vandaan zaagt en je fysiek en mentaal aan het wankelen brengt.
Insuline is een stof die ervoor zorgt dat het suiker dat in je bloed zit na het eten van een maaltijd, in de cellen kan worden getransporteerd.
Insulineresistentie is een normale beschermingsreactie van het lichaam en ontstaat als de insulinespiegels frequent te hoog zijn. Vaak is dit het gevolg van het eten van veel snelle koolhydraten maar het lichaam produceert ook insuline als reactie op stress.
Wanneer het lichaam constant wordt blootgesteld aan verhoogde niveaus van insuline (hyperinsulinemie) worden de cellen geleidelijk aan doof voor de werking van dit hormoon. Deze wansituatie, die insulineresistentie wordt genoemd, draagt in grote mate bij aan een laag energiepeil, lusteloosheid en depressieve buien.
Waarom heeft dit zulke desastreuze gevolgen voor je psychische conditie?
Insulineresistentie en het brein
Het stofje insuline, dat vooral naamsbekendheid heeft vanwege de bloedsuikerregulerende werking, beïnvloedt ook het functioneren van het brein. Vroeger dachten onderzoekers dat de hersenen onafhankelijk van insuline konden functioneren. Maar inmiddels is duidelijk geworden dat insuline de bloed-hersenbarrière passeert en in het brein belangrijke taken vervult.
Als ‘neuropeptide’ zorgt insuline onder andere voor de vorming en groei van nieuwe hersencellen en heeft het effect op hersenfuncties die betrokken zijn bij eetgedrag, geheugen, leervermogen, focus, beloning en motivatie.
Het hormoon insuline zorgt er niet alleen voor dat de ‘celdeuren’ opengaan en het lichaam van brandstof wordt voorzien, het is ook een onmisbaar stofje om de grijze massa in je bovenkamer goed te doen functioneren.
Als je lichaam – door het te vaak en teveel eten van ongezonde, snelle koolhydraten – ongevoeliger wordt voor het effect van insuline kan dit ook aanleiding geven tot een ontregelde insulinehuishouding in het brein. En hier word je, op zijn zachts gezegd, niet blij van.
Energietekort in het brein
Wat nu als de cellen van de hersenen ongevoeliger worden voor de werking van insuline? Wetenschappers dachten vroeger dat dit niet mogelijk was maar ontdekten recentelijk dat er ook milde insulineresistentie kan ontstaan in het brein.
Zo blijkt uit studies dat mensen met flink overgewicht (en dus waarschijnlijk een ontregelde insulinehuishouding) een verhoogde kans hebben op het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer, een aandoening die wordt gekenmerkt door ernstige geheugenstoornissen. Wat heeft de ziekte van Alzheimer met insulineresistentie te maken?
Onderzoekers hebben aangetoond dat mensen met de ziekte van Alzheimer lage concentraties insuline in hun hersenvocht hebben en juist hoge concentraties insuline in hun bloed. Dat wijst op een gestoord insulinemetabolisme in het brein.
De hersenen van mensen met Alzheimer zijn ongevoeliger voor de werking van insuline en kunnen de glucose, de broodnodige brandstof voor het brein, niet goed gebruiken.
Met andere woorden: de hersencellen hebben een schreeuwend tekort aan energie en dit heeft uiteindelijk dramatische gevolgen zoals de afbraak van hersencellen en ‘gaten’ in het geheugen.
Depressie, diabetes type 3?
Er zijn wetenschappers die een depressie helemaal niet meer classificeren als een psychische ziekte maar bestempelen als een stofwisselingsstoornis die wordt gekenmerkt door insulineresistentie en een relatief energietekort in het brein.
Zo gaat diabetes, waarbij sprake is van ernstige problemen met de insulinehuishouding, opvallend vaak gepaard met een depressie.
Al ben je maar een klein beetje insulineresistent, dan heeft dit tot gevolg dat je minder energie tot je beschikking hebt. Minder energie om iets te ondernemen, problemen op te lossen, werk goed te doen, positieve gedachten te produceren, goede keuzes te maken, te bewegen, te herstellen na ziekte en ga zo maar door.
En dat is nou precies waar je niet op zit te wachten in een hectische complexe maatschappij waar ongelofelijk veel zaken je aandacht vragen en energie kosten. Vroeg of laat ontstaat er een energieconflict in je lijf.
Gezonde voeding, bewegen en kortdurend vasten helpen je om deze wansituatie te herstellen.
Nu moet je niet denken dat bovenstaand alleen van toepassing is op mensen met obesitas. Ook als slanke den kun je fikse problemen hebben met je bloedsuikerregulatie. Naast overgewicht zijn er meerdere factoren die bijdragen aan insulineresistentie.
Totaalaanpak bij psychische klachten
Zoals je kunt lezen in mijn boek Boost Your Mood, pleit ik voor een holistische aanpak van mentale klachten. In mijn praktijk combineer ik coaching en andere psychosociale interventies met optimale voeding voor het brein, suppletie en beweging.
Door het verbeteren van de energiehuishouding voelen cliënten zich mentaal ook ‘fitter’. En dit werkt positief door op de rest van de (psychologische) behandeling.