14 okt Wat is authenticiteit?

Authenticiteit

Authenticiteit als ideaal komt voort uit de Romantisering en de tijdens de achttiende-eeuwse opkomende opvatting dat mensen een innerlijk moreel zintuig bezitten – een vanbinnen uit gevoeld besef van goed en kwaad dat wordt ervaren doormiddel van intuïtie of een innerlijke stem.

Volgens Rousseau, één van de belangrijkste pleitbezorgers van het Romantische gedachtegoed, dienden mensen opnieuw in contact te treden met deze innerlijke, natuurlijke stem. Vanuit het authenticiteitsideaal bevinden de bronnen die je vertellen wat het juiste is om te doen, zich dus diep vanbinnen. Zelfcontact en zelfinzicht zijn daarbij essentieel.

Naast Rousseau was de Duitse romanticus Herder eveneens een belangrijke vertolker van het ideaal van authenticiteit. Hij had de opvatting dat iedereen uniek is en een eigen maat heeft. In het licht van deze uniciteit dienen mensen hun eigen originele levenspad te bewandelen. Authenticiteit veronderstelt dus dat mensen hun eigen bestemming vinden, zonder al te veel bemoeienis van de omgeving. Zo legt de filosoof Charles Taylor uit:

In die opvatting heeft elk van ons zijn of haar manier om de eigen menselijkheid te realiseren en het is belangrijk die eigen weg te vinden en ernaar te leven in plaats van zich te onderwerpen aan een model dat van buitenaf, hetzij door de gemeenschap of door de vorige generatie of door een religieuze of een politieke autoriteit, is opgelegd (Taylor 2003:77).

Je laten leiden door verwachtingen van anderen betekent dus voor mensen die authenticiteit als waarde omarmen een verloochening van de eigen unieke manier van mens-zijn. Een authentiek persoon voelt zich met andere woorden geroepen om trouw te blijven aan zichzelf.

Kenmerken authenticiteit

In de eerste plaats veronderstelt authenticiteit dat je zelfstandig beslissingen kunt nemen (autonomie). Authenticiteit hangt nauw samen met je individuele (innerlijke)vrijheid. Alleen een autonoom mens is in staat om echt zichzelf te zijn en zichzelf uit te drukken in verschillende contexten.

In de tweede plaats verwijst authenticiteit naar continue groei of zelfontwikkeling (zelfverwerkelijking). Authenticiteit is geen statische toestand die na je na het aflopen van bepaalde fases eenvoudigweg bereikt hebt. Authenticiteit heeft daarentegen een procesmatig karakter. Je authentieke identiteit is steeds in ontwikkeling en is in die zin nooit af. Dat is ook geen doel voor authenticiteit. Het gaat om het huidige moment waarin je één bent met jezelf en je omgeving.

In de derde plaats omvat authenticiteit originaliteit. Zoals hiervoor zichtbaar werd, kun je het model voor je unieke manier van mens-zijn alleen in jezelf vinden. De samenleving kan je daarbij inspireren maar legt dit model dus niet op.

In de vierde plaats vereist authenticiteit continue zelfreflectie. Alleen door regelmatig te reflecteren op je eigen waarden, waarheden en overtuigingen weet je wat jouw unieke standpunt of innerlijke perspectief is. Er is introspectie nodig om keuzes te kunnen maken en te weten wat je levenspad is. Door te luisteren naar je innerlijke stem en regelmatig te reflecteren op je handelen, weet je of je nog jop de juiste koers zit (komen de dingen die ik doe ook overeen met wie ik van binnen ben – met mijn kernwaarden?).

In de vijfde plaats betekent authenticiteit ook verbondenheid. Trouw blijven aan jezelf impliceert een goed contact met je eigen basis of essentie en een sterk bewustzijn van het moment. Alleen door een verbinding met jezelf en het geheel om je heen, weet je van binnenuit welke stappen nodig zijn om autonoom je eigen plan te kunnen trekken.

Tenslotte vindt het ontwikkelen van je authentieke identiteit in relatie tot je omgeving plaats. Met andere woorden: je drukt je identiteit uit in de wereld, in contact met je anderen (intersubjectiviteit). Authentiek worden doe je dus niet alleen. Door te praten, te handelen en er te zijn (jezelf manifesteren) laat je zien wie je bent en wat voor jou belangrijk of waardevol is.

Is trouw blijven aan jezelf egoïstisch?

Het begrip authenticiteit, waarvan de meest directe vertaling trouw blijven aan jezelf is, wordt vaak op een onjuiste wijze geïnterpreteerd. Authenticiteit wordt dan verward met egoïsme of hedonisme. Waarden als authenticiteit en zelfontwikkeling hebben daardoor de afgelopen decennia flink onder vuur gelegen.

Zo ontstond er vanaf de jaren zeventig een ware hausse aan – al dan niet wetenschappelijke – literatuur waarin het ideaal van authenticiteit en daarmee samenhangende waarden als zelfontplooiing, bewustwording en persoonlijke groei verguisd werden (zie o.a. The Culture of Narcisme (1979) van de Amerikaanse historicus Christopher Lasch).

De critici van authenticiteit wantrouwen de behoefte aan een eigen innerlijk kompas en zien dit als een verkapte manier om egoïstisch je eigen gang te gaan, zonder rekening te houden met anderen. Deze misleidende gedachte komt voort uit een onjuiste interpretatie van authenticiteit.

Authenticiteit betekent in zekere zin inderdaad dat mensen hun eigen weg gaan, los van de bemoeienissen van anderen. Je eigen identiteit en je persoonlijke levensweg staan immers centraal. Dit betekent niet dat de manier waarop authenticiteit inhoudelijk vorm krijgt, ook alleen maar op jezelf gericht is. Je authentieke identiteit druk je namelijk uit in de samenleving, in contact met anderen. Jezelf manifesteren in de wereld impliceert verbondenheid met andere mensen. Authenticiteit is dus geen individualistische aangelegenheid maar veronderstelt een dagelijkse manier van jezelf neer zetten in de wereld, altijd in samenspel met de omgeving.

De cultuur is daarbij voedingsbodem en niet per definitie een bron van vervreemding die je ‘weghaalt’ bij je eigen essentie. De samenleving en cultuur waarin je leeft vormen een essentiële bron van inspiratie, zonder dat ideeën worden opgelegd. Authenticiteit is dus een proces wat in de wereld plaatsvindt en niet afgezonderd of afgesneden van het dagelijkse leven.

Leestips

Taylor, Charles (1994) De malaise van moderniteit.

Taylor, Charles (2003) Wat betekent religie vandaag?