04 jan Wie ik ben, en wie niet is lastig kiezen – in nrc.next

In nrc.next 4 januari 2007, door Evelyn Prinsen, career counselor en coach/therapeut

Wie ik ben en wie niet, is lastig kiezen

De ‘quarterlife crisis’ is geen verwende-nesten-syndroom maar een fundamentele identiteitscrisis.

>> Besluiteloosheid door een teveel aan keuzes wordt vaak gezien als een luxeprobleem.

>> Maar de quarterlife crisis is juist een complexe zoektocht naar de doelen in het leven.

Door Evelyn Prinsen

“Maak iets van je leven, doe niet zo verwend!” staat boven het stuk van Michelle Verheij in nrc.next van 11 december 2006. Zij noemt twintigers die zichzelf een quarterlife crisis toedichten “verwende nesten” die “niet zo moeten zeuren”. De quarterlife crisis is een modewoord met geen enkel bestaansrecht, vindt zij.

Deze ongenuanceerde mening valt deels te verklaren met de verwarring die er heerst omtrent de oorzaken en achtergronden van de quarterlife crisis. Zo zou slechts het toenemend aantal keuzes in onze samenleving debet zijn aan het gevoel van onbehagen onder jongeren. Twintigers zouden de overload aan keuzemogelijkheden niet aankunnen en klagen over keuzestress. En dat is, volgens velen, een luxeprobleem.

Dat is ook een zeer simplistische kijk op de werkelijkheid. Besluiteloosheid heeft niets te maken met ‘verwend-zijn’ of ‘zeuren’. Het wortelt in een veel fundamentelere onduidelijkheid en onzekerheid over wie je bent en waar je naar toe wilt in je leven. De quarterlife crisis is een identiteitscrisis.

Kiezen – of het nu gaat om de alledaagse keuzes in het consumptieproces of levensbepalende beslissingen – is altijd een uitdrukking van je identiteit. Door ergens voor te kiezen, druk je uit wat voor jou belangrijk, waardevol of nastrevenswaardig is. Anders gezegd: kiezen heeft een expressieve waarde.

Nu hebben met name de keuzes die twintigers moeten maken, vaak verregaande consequenties: kiezen voor een bepaalde studie, baan of partner zijn uiterst bepalend voor de uiteindelijke levensloop. Zo worden twintigers gedwongen na te denken, vaak in existentiële of morele termen, over fundamentele aspecten van hun bestaan. Hun keuzes raken de kern van wie ze zijn en worden.

Besluiteloosheid, gebrek aan richting en zelftwijfel – allen symptomen van een identiteitscrisis – zijn het gevolg van veel keuzes maar ook van het individualiseringsproces. In de Westerse samenleving hebben mensen zich in toenemende mate losgerukt van traditionele verbanden, zoals religie en gemeenschap. Tegelijkertijd is individuele keuzevrijheid een steeds centralere waarde geworden. Vrijheid van keuze is zelfs zó belangrijk geworden dat het een levensdoel op zich is.

En dat is nu het probleem. Keuzevrijheid als doel op zich geeft weinig of zelfs helemaal geen richting aan je leven. Het maakt deze eerder stuurloos. Van belang is niet meer de waarde van een bepaalde keuze voor iets, maar de waarde van het kiezen zelf. Dit ondermijnt ieder coherent gevoel van ‘richting’ of ‘bestemming’.

Twintigers zijn dus het product van een laatmoderne cultuur waarin mensen worden aangespoord authentiek te zijn, hun ‘eigen ding’ te doen en ook anderen vrij te laten in hun proces van zelfontdekking. De onrust die zij hierbij ervaren, komt voort uit wat de Canadese filosoof Charles Taylor ‘de cultuur van authenticiteit’ noemt. Twintigers voelen zich geroepen hun originaliteit te ontdekken en uit te drukken, maar beseffen ook dat dit ‘levensproject’ falen – en dat maakt kiezen een risicovolle onderneming.

Bovendien wordt hen nergens geleerd hoe ze moeten ‘koersen op hun innerlijk kompas’. De meeste mensen in onze samenleving worden nog steeds eenzijdig opgeleid. De nadruk ligt op informatie, wetenschap en ratio. Zelfinzicht, bewustzijn en gevoelens zijn van onderschikt belang.

Maar juist deze intuïtieve aspecten zijn van belang als het gaat om ‘jezelf ontdekken’, je hart volgen en complexe keuzes maken. Het verklaart wellicht waarom vastgelopen twintigers massaal hun heil zoeken in het alternatieve, spirituele circuit. Mediteren, ‘intuïtief leren voelen’, een cursus Avatar: dit alles weerspiegelt de huidige zoektocht van twintigers naar zichzelf.

Via verschillende vormen van zelfonderzoek krijgen twintigers later weer zicht op wie ze in essentie zijn. Een helder beeld van je eigen kernwaarden, overtuigingen en kwaliteiten maakt kiezen langzamerhand weer gemakkelijker.

De quarterlife crisis is deze ontdekkingsreis naar authenticiteit: een moment van bezinning, een fase om jezelf te heroriënteren en een nieuwe koers uit te zetten. De naam quarterlife quest lijkt dus meer op zijn plaats. Om verdere verwarring te voorkomen.

Evelyn Prinsen is organisatieantropoloog en initiatiefneemster van het jongerenplatform Quarterlife Quest.

>> Lees meer over het forum op www.quarterlifequest.nl

Verwend of verloren?

>> “De besluiteloosheid en onvrede van hoogopgeleide twintigers en dertigers komt niet door sociale druk en te veel keuzemogelijkheden. Ze zijn gewoon verwend”, stelt Michelle Verheij (25) in nrc.next van 11 december 2006.

>> Jongeren op het internetforum Quarterlife Quest denken daar anders over. Zij voelen zich besluiteloos en wisselen ervaringen en oplossingen uit met lotgenoten.

>> Zo schrijft Saskia (27): “bij mij moest altijd alles extreem, groots en meeslepend zijn. Het is natuurlijk heel stoer om een week naar Barcelona te gaan, even de camera op te halen en dan weer te vertrekken naar Zweden. Achteraf gezien was het een overload aan impulsen. (…) Ik probeerde vooral te voldoen aan alle verwachtingen.”