15 sep Koffie en de overgang: vriend of vijand? Orthomoleculaire en kPNI-inzichten over hormonen, stress en gezondheid

Waarom koffie in de overgang zoveel vragen oproept

Veel vrouwen in de (peri)menopauze merken dat hun lichaam anders reageert op koffie. Waar een cappuccino vroeger vooral gezelligheid bracht, kan dezelfde kop nu leiden tot onrust, hartkloppingen of verergerde opvliegers. Tegelijkertijd lees je dat koffie juist leverbeschermend is en zelfs het risico op diabetes verlaagt. Hoe zit dit?

Binnen de orthomoleculaire geneeskunde en kPNI (klinische psycho-neuro-immunologie) kijken we breder dan één effect. We onderzoeken de samenhang tussen cortisol, bloedsuiker, neurotransmitters en hormonen – en daar speelt koffie een verrassend veelzijdige rol in.

Cortisol en de stress-as

Cafeïne verhoogt de afgifte van cortisol, vooral als je het direct na het opstaan drinkt of bij stressgevoelige personen. Cortisol hoort bij de natuurlijke “energie-opstart”, maar een chronisch verhoogd of ontregeld cortisolpatroon kan bijdragen aan slaapproblemen, buikvet en stemmingswisselingen [Bron: Lovallo WR, 2005; Smith A, 2002].

Praktisch advies:
Drink je eerste koffie pas 1–2 uur na het opstaan en vermijd koffie na 14:00 als je gevoelig bent voor slapeloosheid.

Bloedsuiker en insulinegevoeligheid

Acuut kan cafeïne de insulinegevoeligheid verlagen, waardoor je lichaam minder efficiënt reageert op glucose. Bij sommige vrouwen kan dit leiden tot snellere bloedsuikerschommelingen [van Dam & Hu, 2005].

Toch laten grote cohortstudies zien dat mensen die regelmatig filterkoffie drinken juist een lager risico hebben op type-2-diabetes. Dit gunstige effect komt waarschijnlijk door de polyfenolen (zoals chlorogeenzuur) in koffie, die ontstekingsremmend en leverondersteunend werken [Ding M, 2014].

Praktisch advies:
Drink je koffie niet op een lege maag.

Neurotransmitters en focus

Cafeïne blokkeert de adenosinereceptor, waardoor dopamine en noradrenaline tijdelijk stijgen. Dit geeft een gevoel van alertheid en energie [Fredholm BB, 1999]. Bij ADHD of vermoeidheid kan dit ondersteunend zijn, maar bij gevoelige vrouwen kan het juist leiden tot rusteloosheid of prikkelbaarheid.

Praktisch advies:
Gebruik koffie als een bewuste tool: bijvoorbeeld vóór een workout of een taak die focus vraagt, maar niet als constante “redmiddel”.

Hormonen en overgangsklachten

Oestrogeen: Onderzoek laat zien dat koffie oestrogeen niet verhoogt en soms zelfs lichte verlagingen in luteale oestradiolspiegels geeft [Lucero J, 2001].

Progesteron: Er is minder bewijs voor directe invloed, maar via cortisol kan stress de balans tussen oestrogeen en progesteron negatief beïnvloeden.

Opvliegers: Sommige studies tonen dat cafeïne meer hinder van vasomotorische klachten kan geven, al verschilt dit sterk per vrouw [Avis NE, 2008].

Praktisch advies:
Ervaar je veel opvliegers of hartkloppingen? Test eens 2–3 weken zonder cafeïne of kies voor decaf/groene thee.

Lever en gal: de verborgen voordelen

Koffie is één van de best onderzochte voedingsmiddelen voor levergezondheid. Regelmatige consumptie verlaagt het risico op leverfibrose, leverkanker en NAFLD [Setiawan VW, 2015]. Daarnaast verkleint koffie bij vrouwen het risico op galstenen, waarschijnlijk door een gunstig effect op galzuurmetabolisme [Leitzmann MF, 2002].

Praktisch advies:
Gebruik bij voorkeur gefilterde koffie (i.v.m. cafestol en LDL-verhoging) en beperk ongefilterde varianten zoals French press.

Orthomoleculaire en kPNI-samenvatting

Cortisol: verhoogt acuut → doseren en timen belangrijk.
Bloedsuiker: acuut minder gevoeligheid, maar langetermijn lagere diabetesrisico’s.
Neurotransmitters: boost in alertheid, maar kans op onrust bij gevoeligen.
Hormonen: geen duidelijke stijging van oestrogeen, soms meer opvliegers.
Lever & gal: beschermend en preventief werkzaam.
Polyfenolen: krachtige antioxidanten met ontstekingsremmende werking.

Conclusie: Koffie in de overgang – maatwerk!

Koffie is geen vijand, maar ook geen wondermiddel. Het is een krachtige stofwisselingsprikkel die bij de ene vrouw focus, energie en leverbescherming geeft, en bij de ander stress, onrust of opvliegers kan verergeren.

Orthomoleculair & kPNI-advies:

Luister naar je lichaam.
Doseer: 1–3 koppen, bij voorkeur gefilterd.
Drink na de ochtendpiek in cortisol.
Combineer met gezonde voeding.
Schakel over op decaf/thee bij klachten.

Over de auteur

Ik ben drs. Evelyn Prinsen – auteur, docent en gespecialiseerd in klinische-psycho-neuro-immunologie en orthomoleculaire geneeskunde. Met 20 jaar ervaring help ik je de diepere oorzaak achter je klachten te ontdekken.

Zoek je een goede orthomoleculaire kPNI therapeut? Maak een afspraak voor een kennismaking!

Wetenschappelijke bronnen

Lovallo WR. “Caffeine, stress, and cortisol.” Pharmacol Biochem Behav. 2005.
Smith A. “Effects of caffeine on human behavior.” Food Chem Toxicol. 2002.
van Dam RM, Hu FB. “Coffee consumption and risk of type 2 diabetes.” JAMA. 2005.
Ding M. et al. “Long-term coffee consumption and risk of type 2 diabetes.” Diabetologia. 2014.
Fredholm BB. “Actions of caffeine in the brain.” Pharmacol Rev. 1999.
Lucero J, et al. “Caffeine intake and estrogen levels.” Am J Epidemiol. 2001.
Avis NE, et al. “Caffeine and vasomotor symptoms.” Menopause. 2008.
Setiawan VW, et al. “Coffee and reduced risk of hepatocellular carcinoma.” Gastroenterology. 2015.
Leitzmann MF, et al. “Coffee and risk of symptomatic gallstone disease.” JAMA. 2002.