14 okt Leven in een meerkeuzemaatschappij

Te veel te kiezen?

De alsmaar voortschrijdende individualisering, de ontkerkelijking, het wegvallen van traditionele richtinggevende kaders en gemeenschapsleven, en de steeds verder oprukkende meerkeuzemaatschappij zijn van invloed op de keuzestress van twintigers en dertigers.

Individuele keuzevrijheid is een steeds centralere waarde geworden. Zelfs wie je bent, je identiteit, is een persoonlijke keuze. In tegenstelling tot vroeger, is het voor twintigers en dertigers van nu dus steeds minder vanzelfsprekend welk levenspad zij bewandelen.

Tegelijkertijd wordt het dagelijks leven steeds complexer, technologische ontwikkelingen raken in een versnelling en er is een toename aan (digitale) informatie. On top of it worden we dan ook nog eens door de media gebombardeerd met allerlei ideaalbeelden waaraan we zouden moeten beantwoorden. Deze ontwikkelingen leggen een grote druk op mensen in het algemeen, maar in het bijzonder op twintigers en dertigers die zich in de beslisfase van hun leven bevinden.

Vrijheid: een last of een zegen?

Hoewel ontwikkelingen als gevolg van het individualiseringsproces door velen zijn bejubeld – we zijn immers in toenemende mate vrij en onafhankelijk geworden – wijzen verschillende sociale wetenschappers ook op de nadelen.

De Franse moderne denker Emile Durkheim (1858-1917) voorzag dat individuen zich aan hun lot overgelaten zouden voelen. De psychoanalyticus Erich Fromm (1900-1980) schreef zelfs over angst voor vrijheid (1941). Hij stelde dat naar mate mensen meer vrijheden hebben verworven de vermogens om weloverwogen keuzes te maken, drastisch zijn afgenomen. Bovendien hebben mensen – hoe paradoxaal dit ook mag klinken – de plicht om te kiezen.

Terreur van de keuze

Vooral de huidige twintigers en dertigers ondervinden de psychisch belastende consequenties van de toenemende keuzevrijheid. Nienke Wijnants (2008), die onderzoek deed naar de quarterlife crisis, ondervroeg 1262 dertigers waarvan 72 procent moeite bleek te hebben met het nemen van belangrijke levensbeslissingen. Wijnants noemt dit het dertigerdilemma. Er zijn te veel opties waar dertigers tegenwoordig uit moeten kiezen. Rationele keuzestrategieën voldoen dan niet meer waardoor dertigers een beroep moeten doen op hun gevoel.

Te veel keuzes hebben dus een verlammende werking. De Amerikaanse psycholoog en hoogleraar Barry Schwartz (2004) noemt dit de paradox van de keuze: hoe meer er te kiezen valt, hoe moeilijker het keuzeproces wordt en des te minder bevredigend is het uiteindelijke resultaat.

Innerlijk kompas

Hoewel deze maatschappelijke ontwikkelingen een belangrijke voedingsbodem vormen voor het ontstaan van de quarterlife crisis, zijn zij daar niet de uiteindelijke oorzaak van. Het is vanzelfsprekend dat twintigers en dertigers in de moderne, ingewikkelde en hectische samenleving vatbaar zijn voor alle prikkels, mogelijkheden, impulsen en uitdagingen die er zijn. De samenleving nodigt je er dus in zekere zin toe uit om bij jezelf weg te gaan en overal op in te duiken. Dit levert een hoop stress en onrust op.

Een stevige, innerlijke basis maakt mensen hier echter weerbaar tegen. Als je weet wie je bent – en dus in verbinden staat met je innerlijke kompas – krijgt je leven automatisch meer richting. Bepaalde opties vallen dan vanzelf af en kiezen wordt een stuk gemakkelijker.