16 okt Dertigers in dubio

Stress over belangrijke keuzes is een hoofdkenmerk van de quarterlife crisis.

Het gevoel van ‘Is dit alles?’ komt niet meer alleen in de midlifecrisis voor; twintigers en dertigers hebben er ook last van. De oplossing is je verdiepen in jezelf en het simpelweg ondergaan.

Door: Rosanne van Manen, freelance journalist

Stel je voor: je bent net afgestudeerd, hebt een goede baan, een leuk appartement, en je woont samen met de liefde van je leven. De ultieme ingrediënten voor geluk? Dat zou je wel denken, maar toch zijn er twintigers en dertigers die totaal niet blij zijn met hun leven. Zij hebben het gevoel dat ze niet de goede keuzes gemaakt hebben en zijn bang voor het nemen van verkeerde beslissingen in de toekomst. En dat brengt een hoop stress teweeg. Herkenbaar beeld? Grote kans dat je last hebt van een quarterlife crisis, waar je nog niet zo makkelijk van af komt.

Ook Evelyn Prinsen, oprichtster van het informatie- en communicatieplatform Quarterlife Quest (www.quarterlifequest.nl) en een coachingsbureau, heeft een quarterlife crisis gehad. Na haar studie Cultuur, Organisatie en Management was ze bang verkeerde keuzes te maken op professioneel gebied en dus besloot ze het ‘echte’ werkende leven nog even uit te stellen. Ze belandde als stewardess bij KLM. “Het ongelukkige van die beslissing was dat ik er in bleef hangen. Bij een wereldreis moet je op een gegeven moment terug, omdat je geld op raakt. Als stewardess leefde ik in een soort gouden kooi, in een comfortzone. Ondertussen voelde ik me depressief, op het relationele vlak was het daardoor ook een doffe ellende, en ik had fysieke klachten, zoals pijn in mijn rug. De stress werd nog groter doordat ik me voortdurend vergeleek met anderen. In mijn ogen waren ze allemaal op werkgebied al veel verder dan ik. Eigenlijk was mijn gedrag heel tegenstrijdig. Aan de ene kant was ik zo passief als wat, bang om de verkeerde keuzes te maken, maar aan de andere kant dacht ik wel: oh my God, ik sta stil, ik moet verder met mijn leven.”

Gerrit Breeuwsma, universitair docent ontwikkelingspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, herkent het beeld dat Prinsen schetst. Hij vergelijkt de quarterlife crisis met een ‘verlate adolescentie’. Het ontbreken van weerstand in de puberteit leidt ertoe dat veel belangrijke keuzes worden uitgesteld, tot het moment dat je er echt niet meer om heen kunt. “Veel jongeren ervaren de puberteit tegenwoordig niet meer zo heftig als jongeren dat vroeger deden. Een crisis, zoals de puberteit, ontstaat alleen als je weerstand vindt in je omgeving. Die weerstand is er tegenwoordig nauwelijks meer, ouders voelen zich vaak net zo jong als hun kinderen en gedragen zich vaak ook zo. Jongeren hebben daardoor ook niet de behoefte zich los te maken, te ontdekken wie ze nu eigenlijk zelf zijn en wat ze willen met hun leven.”

De symptomen van de quarterlife crisis zijn heel divers en komen op veel punten overeen met de kenmerken van een burn-out. Evelyn Prinsen scheef een essay over de quarterlife crisis en constateerde bij dertigers symptomen als langdurige ernstige vermoeidheid, spanningsklachten en RSI, zaken die ook kenmerkend zijn voor een burn-out. Daarmee houdt de vergelijking echter op. Jongeren in de quarterlife crisis zijn namelijk ook onzeker over hun identiteit, ze worstelen met levensvragen en hebben moeite met keuzes maken. Bovendien hebben ze het gevoel dat ze niet goed in contact staan met zichzelf. “Jongeren kunnen geen keuzes maken, doordat ze niet goed weten wie ze nu eigenlijk zijn en wat ze willen met hun leven. De quarterlife crisis is dus eigenlijk een soort identiteitscrisis,” aldus Prinsen.

De quarterlife crisis is echt iets van deze tijd. De term werd wel al in 1965 bedacht door psychoanalyticus Elliot Jacques – tevens de naamgever van de midlifecrisis – maar het vond toen nauwelijks aansluiting; jongeren herkenden het niet bij zichzelf. Zij zetten zich destijds al tijdens de puberteit af, stapten toen al in veel gevallen het vrije leven in, en namen dus veel eerder belangrijke beslissingen dan de jongeren van tegenwoordig. Bovendien zijn er tegenwoordig veel meer keuzemogelijkheden dan vroeger. Prinsen: “Vroeger stond je hele levensloop bij de geboorte al vast. Was de vader arbeider, dan werd zijn zoon dat ook, was de moeder huisvrouw, dan was dat ook haar dochters’ taak voor het leven. Dat is nu wel anders. Iedereen heeft de mogelijkheid te gaan studeren en je kunt je in dat opzicht dus onderscheiden van je ouders. Verder ben je tegenwoordig volledig vrij in de keuze voor een religie. Al die dilemma’s zijn zwaar voor veel jonge mensen. Want hoe meer er te kiezen valt, hoe groter de kans is dat je de verkeerde keuze maakt.”

Psychologe Nienke Wijnants doet promotieonderzoek naar de quarterlife crisis – zij noemt het dertigers dilemma’s – en constateert ook dat al die keuzes voor jongeren soms iets te veel kunnen worden. Zij heeft 1300 hoger opgeleiden in de leeftijd van 25 tot 35 jaar ondervraagd en concludeert dat driekwart van hen last heeft van zogenoemde ‘keuzestress’. Daarnaast zegt 74 procent niet tevreden te zijn met de huidige baan. Wijnants zegt in het Tijdschrift voor Loopbaanadviseurs en -begeleiders dat de grote hoeveelheid aan keuzes niet de enige oorzaak is van de quarterlife crisis. Volgens haar worstelen veel dertigers al met vragen over de zin van het leven, iets wat voortkomt uit het gevoel geen doel meer te hebben in het leven. Ze verwijst naar de theorie van Maslow – een Amerikaanse psycholoog uit de vorige eeuw – die stelt dat de mens in zijn doen en laten wordt gedreven door behoeften. Veel dertigers zitten al in de top van de ‘behoeftenpiramide’, in de fase van ‘zelfactualisatie’, en hebben dus geen uitdagend doel meer. Vroeger kwam dat alleen bij vijftigers voor, die dan in hun midlifecrisis zaten, maar tegenwoordig worden dus ook twintigers en dertigers al geconfronteerd met het ‘Is dit alles?’-gevoel.

Ontwikkelingspsycholoog Breeuwsma ziet ook een verklaring in Maslow’s theorie. “Je ziet dit vooral terug bij de internetmiljonairs aan het begin van deze eeuw. Zij hadden op hun dertigste alles al wat je vroeger pas op je veertigste of vijftigste bereikt zou hebben. De laatste paar jaar kom je dit verschijnsel al minder tegen, maar er zijn nog genoeg jongeren die al de top bereikt hebben.” Breeuwsma wijst op een belangrijk verschil in de quarterlife crisis tussen mannen en vrouwen. “Bij vrouwen is het maken van belangrijke keuzes op hun dertigste veel urgenter dan bij mannen. Dit zie je ook terug in veel televisieseries, zoals Sex and the City, Evelien en Rozengeur & Wodka Lime. Hierin zie je tobbende vrouwen, die bezig zijn met vragen als ‘Hoe combineer ik carrière en kinderen?’, ‘Wil ik überhaupt wel kinderen en zo ja, van wie?’. Die beslissingen hebben daadwerkelijk invloed op de rest van hun leven. Bij mannen zie je vooral dat ze de eeuwige jeugd willen vasthouden. Zij willen nog niet volwassen worden en stellen daardoor belangrijke keuzes uit.”

Er zijn genoeg manieren om de quarterlife crisis te boven te komen. Volgens Prinsen is het vooral belangrijk je te verdiepen in jezelf. “Neem de tijd om dingen bij jezelf uit te zoeken. Wat wil ik nu echt? Het is natuurlijk niet de bedoeling daarin te blijven hangen, maar gun jezelf wel de tijd. Dat mag gerust een jaar duren, ga bijvoorbeeld op wereldreis of word au pair.” Bijna een jaar geleden begon Prinsen met Quarterlife Quest, een informatie- en communicatieplatform om jongeren in de quarterlife crisis te informeren. Nu gaat Prinsen ook zelf mensen coachen, waarvoor ze het coachingsbureau Leven in het NU heeft opgericht. “Als beroepscoach geef je geen advies, je houdt enkel een spiegel voor. Ze ontdekken uiteindelijk zelf hoe ze in elkaar steken. Een coach kan je dus ook helpen bij de verdiepingslag in jezelf.” Prinsen vindt het ook belangrijk om lichamelijk gezien dichter bij jezelf te komen, dat is vooral een oplossing voor de lichamelijke klachten die bij een quarterlife crisis voor komen. “Dat kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld wandelen in het bos, mediteren, aan yoga doen of je kunt naar haptonoom gaan. Je lichaam kun je vergelijken met een barometer; die slaat uit als je over een grens gaat. Maar sommige mensen gaan zo structureel over die grens, dat ze niet meer aanvoelen wanneer ze te ver gaan. Een haptonoom helpt het contact met het lichaam weer te herstellen. Dit zijn maar enkele mogelijkheden, er zijn natuurlijk meer oplossingen.”

Breeuwsma ziet de quarterlife crisis als een normale levensfase, als één van de crises die je in je leven moet doorstaan. “Het is belangrijk dat mensen de quarterlife crisis bij zichzelf herkennen en het niet zien als iets merkwaardigs, maar als iets wat er gewoon bij hoort. Je bent op een kruispunt aangekomen, en kunt pas weer verder als je gekozen hebt. Om je vervolgens weer klaar te maken voor de volgende crisis: de midlifecrisis. Die wordt al als normaal beschouwd, en dat zal nadat de hype voorbij is met de quarterlife crisis ook gebeuren. Dan hoor je waarschijnlijk geregeld: laat hem of haar maar even, die zit in de quarterlife crisis.”

Kaders

De top bereikt?

De piramide van Maslow geeft een belangrijke verklaring voor de quarterlife crisis; sommige dertigers bereiken al de fase van ‘zelfactualisatie’ en hebben dus het hoogste doel in hun leven bereikt. Dat veroorzaakt het ‘Is dit alles?’-gevoel.

Bron piramide: www.floor.nl

Dertigers Dilemma’s: feiten en cijfers

Onderzoek onder 1300 hoger opgeleiden tussen de 25 en 35 jaar met één jaar werkervaring wees het volgende uit:

– 4 procent is helemaal tevreden met de huidige baan.

– Meer dan de helft betwijfelt of de huidige baan wel bij hun past, of zij hun kwaliteiten voldoende benutten en of ze de juiste loopbaankeuze hebben gemaakt. – Meer dan de helft voelt een sterke tijdsdruk om een definitieve beslissing te nemen over de loopbaan.

– 60 procent meet zich met leeftijdsgenoten om te bepalen hoe succesvol ze zijn.

-Driekwart voelt zich niet voldaan over de balans tussen werk en privé.

– 82 procent geeft aan niet goed in zijn vel te zitten.

Bron: Promotieonderzoek Dertigers Dilemma’s door Nienke Wijnants (2005)

Typisch westers

De quarterlife crisis komt alleen in westerse culturen voor, zo meent cultuurpsycholoog Cor van Halen, verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen. “Bij een gebrek aan welvaart zijn er ook minder keuzes, en komt de quarterlife crisis niet voor. Dat zie je bijvoorbeeld in Afrika. Daar is vaak ook de gemeenschap en niet het individu de norm, jezelf ontplooien is er helemaal niet van belang. Dat is ook een reden waarom dertigers dilemma’s daar geen issue zijn.” In Japan raken volgens Van Halen sommige jongeren in een ernstige crisis, doordat zij heen en weer worden geslingerd tussen westerse- en traditionele normen. “Oorspronkelijk handelen Japanners alleen vanuit gemeenschappelijk belang en stellen ze zichzelf ondergeschikt. Maar er zijn steeds meer Japanse jongeren die zich westers gedragen, die zichzelf ook optimaal willen ontplooien en dus ook te maken krijgen met de quarterlife crisis. Maar ze lopen wel tegen een samenleving aan die nog steeds traditioneel functioneert. Daar kunnen veel jongeren niet mee om gaan. Het gevolg: een groot aantal zelfmoorden onder jongeren.”

Meer lezen?

– Tijdelijk adres: Andes. Een reis uit de quarterlife crisis. Auteur: Agnita Twigt. Uitgeverij Hollandia.

– Beslissen doe je zo; de psychologie van de keuze. Auteur: Jolet Plomp. Uitgeverij Unieboek.

– Blij dat ik twijfel. Auteur: Hans Oosterom. Uitgeverij Komma.