14 okt Keuzes maken: een vak apart

Kiezen in een complexe meerkeuzemaatschappij

Kiezen in een complexe meerkeuzemaatschappij is een lastige opgave. Vooral twintigers en dertigers, die op een punt in hun leven zijn aangekomen waar belangrijke levensbepalende beslissingen moeten worden genomen, hebben hier last van.

Morele orientatie

Maar wat betekent kiezen eigenlijk? Kiezen is verbonden aan je morele oriëntatie. Mensen kiezen in wezen voortdurend tussen goed en kwaad. Door ergens voor te kiezen, druk je je voorkeuren, wensen of ideeën omtrent ‘het goede’ uit.

Een tijd lang hebben we deze keuzes niet zelf gemaakt maar namen externe autoriteiten, zoals de kerk, deze functie over. Wat goed, belangrijk of waardevol was, bepaalden mensen niet zelf maar werd min of meer van buitenaf opgelegd. Maar door de afnemende invloed van traditionele kaders zijn er tegenwoordig geen pasklare antwoorden meer op belangrijke levensvragen. Dit betekent dat je zelf verantwoordelijk bent voor de keuzes die je maakt.

Dilemma’s zijn in die zin dus niet alleen voorbehouden aan mensen in een bepaalde levensfase, zoals twintigers en dertigers, maar behoren bij een leven in de geïndividualiseerde postmoderne maatschappij.

Echter, quarterlifers zitten in een levensfase waarin zij, naast de alledaagse keuzes, ook nog eens geconfronteerd met belangrijke levensbepalende beslissingen. Wil je wel of geen kinderen? Zo ja, wanneer wil je kinderen? En met wie? Of is het eerst tijd voor een wereldreis of een baan in het buitenland? Welke loopbaankoers wil je voor jezelf uitzetten? En hoe is dit te verenigen met vrienden, familie en je eigen hobby’s of interesses? Kortom, de beslissingen waar twintigers en dertigers mee geconfronteerd worden, hebben verregaande consequenties voor het verdere leven. Zij zijn, met andere woorden, medebepalend voor je uiteindelijke bestemming.

Kiezen als expressieve waarde

Door al die levensbepalende beslissingen worden twintigers en dertigers gedwongen na te denken over fundamentele aspecten van hun bestaan en over zichzelf.

Belangrijke levensbepalende veranderingen, zoals de dilemma’s waar twintigers en dertigers mee worstelen, raken de kern ofwel de identiteit van een persoon. Want kiezen – of het nu gaat om levensbepalende beslissingen of de dagelijkse keuzes in het consumptieproces – is altijd een uitdrukking van je eigen identiteit. Anders gezegd: kiezen heeft een expressieve waarde (Schwartz 2004).

Een dilemma omvat dus niet alleen een complex keuzeproces tussen mogelijke opties, maar verwijst eveneens naar ontwikkelingen op het niveau van de identiteit. Je identiteit is als het ware in beweging en een dilemma drukt dit proces uit.

Leestips

• Giddens, Anthony (1991) Modernity and self-identity: self and society in the late modern age.
• Robbins A. & Wilner (2001) Quarterlife Crisis.
• Schwartz B. (2004) Paradox van de keuze.
• Slageren I. van & B. van der Steen (2004) Leidinggeven aan dertigers.