14 okt Nienke Wijnants over het dertigersdilemma

Spitsuur rond je dertigste

Ze zijn rond de dertig, hoogopgeleid en hebben een interessante baan. Beter kan het niet, zou je denken. Toch zitten veel dertigers niet lekker in hun vel. Ze twijfelen over hun loopbaankoers, raken gestrest bij het nemen van beslissingen en voelen zich opgejut om in het spitsuur van hun leven alles voor elkaar te moeten boksen. Bovendien blijken dertigers overmand te worden door filosofische levensvragen: ‘Is dit nu echt alles?!’.

Dertigers dilemma’s

Nienke Wijnants (1974), promovenda aan de Universiteit van Amsterdam en loopbaanadviseur bij Converge, doet onderzoek naar dit fenomeen. Al het gepieker en geworstel met zingevingsvragen omschrijft Wijnants als ‘dertigers dilemma’s’.

Volgens Wijnants moeten mensen rond hun dertigste levensjaar veel belangrijke beslissingen nemen. Deze ‘piekdrukte’, zoals Wijnants dit omschrijft, veroorzaakt stress bij dertigers. De eerste cijfers van haar onderzoek liegen er niet om: maar liefst 72 procent van de 1300 ondervraagde respondenten gaf aan in meerdere of mindere mate last te hebben van dilemma’s, twijfels of levensvragen. Vooral twijfels over loopbaan, relaties en kinderen scoren hoog.

Keuzes, keuzes en nog eens keuzes…

De alsmaar groeiende keuzemogelijkheden in onze samenleving ziet Nienke Wijnants als een belangrijke oorzaak voor dertigers dilemma’s. Waar oudere generaties nog vast zaten in het traditionele patroon als het gaat werken en kinderen krijgen, zijn de dertigers van nu de eerste groep die zo massaal met de toenemende keuzevrijheid worden geconfronteerd. Met een gunstig economisch klimaat en de juiste papieren valt er voor dertigers alleen al op het vlak van loopbaanontwikkeling veel te kiezen.

Hoewel oudere generaties de enorme keuzevrijheid als een aantrekkelijke uitgangspositie zien, ervaren dertigers dit als een belasting. De overweldigende hoeveelheid aan keuzes levert volgens Wijnants ‘keuzestress’ op. Dertigers voelen zich onder druk staan om uit al die mogelijkheden de juiste optie te moeten kiezen. Ze zijn bang verkeerde keuzes te maken of interessante alternatieven mis te lopen.

Wijnants onderbouwt haar theorie aan de hand van een experiment van onderzoekers Lyengar & Lepper (2000) die de effecten van de toenemende keuzemogelijkheden onder de loep hebben genomen. Uit dit onderzoek blijkt dat proefpersonen die kunnen kiezen uit zes soorten jam meer tevreden zijn over hun keuze dan proefpersonen die kunnen kiezen uit vierentwintig soorten jam. De uitkomsten van het onderzoek zijn op zijn minst paradoxaal te noemen: hoe meer er te kiezen valt, des te minder bevredigend het resultaat is.

‘Is dit alles?’

De huidige hoge conjuncturele ontwikkeling zorgt er volgens Nienke Wijnants voor dat levensvragen zich tegenwoordig al op jongere leeftijd aandienen. Wijnants verwijst hierbij naar de behoeftenpiramide van de humanistische psycholoog Abraham H. Maslow (1908 – 1970). Maslow beweerde dat mensen eerst hun meer primaire behoeftes – zoals de behoefte aan voedsel, een dak boven je hoofd, een vaste baan, liefde en waardering – moeten vervullen voordat er ruimte ontstaat voor de verdieping in levensvragen en spirituele groei.

Wijnants benadrukt dat mensen tegenwoordig steeds sneller de piramide van Maslow doorlopen. De meeste dertigers hebben een goede baan, een aanzienlijk salaris en een leuk huis. Dertigers zitten dus aan de top van die piramide en dit veroorzaakt de zoektocht naar antwoorden op levensvragen.

Twintigers en dertigers

De levensvragen van dertigers zijn volgens Nienke Wijnants wezenlijk anders dan de issues waar veel twintigers mee worstelen. Hierin schuilt eveneens een belangrijk onderscheid tussen dertigers dilemma’s en de quarterlife crisis. In Wijnants’ optiek zijn dit twee verschillende fenomenen die vaak met elkaar verward worden.

De quarterlife crisis vindt, zoals de naam al doet vermoeden, ergens halverwege de twintig plaats. De problemen in deze levensfase concentreren zich vooral rond de overgang van pas afgestudeerde naar een serieus werkend leven.

In tegenstelling tot de quarterlife crisis ligt het piekjaar bij dertigers dilemma’s rond het dertigste levensjaar. Met de nodige werkervaring hebben de meeste dertigers maatschappelijk gezien al flink wat bereikt. Juist dit aspect leidt ertoe dat dertigers zichzelf vragen stellen zoals ‘Is dat alles?’ en ‘Wat is mijn doel hier op aarde?’. Dertigers zitten volgens Wijnants dus in een andere levensfase dan twintigers en daar horen andere twijfels, onzekerheden en levensvragen bij.

Dertig en burned-out

Een groot deel van de door Nienke Wijnants onderzochte dertigers bleken zich zowel psychisch als lichamelijk niet fit te voelen. Zo meldden respondenten met veel twijfels, existentiële vragen en dilemma’s ook klachten als vermoeidheid, slaapproblemen en prikkelbaarheid. Wijnants onderkent dat er wellicht een relatie bestaat tussen dertigers dilemma’s en het hoge aantal dertigers dat met burnout-klachten rondloopt.

Wijnants vindt voor deze stelling ondersteuning in het rapport De Meerkeuzemaatschappij van het Sociaal en Cultureel Planbureau (2003). Eind jaren negentig belandden veel jonge, hoog opgeleide vrouwen in de WAO op basis van psychische klachten, zoals burnout. Dit zou volgens het SCP mogelijk verband houden met het snel groeiende aantal keuzemogelijkheden in de samenleving. Dertigers – en dan met name vrouwen – ondervinden hier de consequenties van.

Vrouwen ervaren rond hun dertigste een toenemende druk als het gaat over kinderen krijgen. Daarbij werken vrouwen meer buiten de deur, terwijl ze nog altijd het grootste deel van de zorgtaken op zich nemen. Dit levert tijdsstress op. Het zijn dan ook vooral vrouwen, zo komt uit Wijnants’ onderzoek naar voren, die gevoelig zijn voor dertigers dilemma’s.

Naast de stress door deze groeiende tijdsdruk, wijst Wijnants erop dat uit persoonlijkheidsonderzoek blijkt dat vrouwen ‘neurotischer’ zijn dan mannen. Vrouwen zijn emotioneel ‘instabieler’ dan mannen en hebben hierdoor sneller de neiging tot piekeren, peinzen en twijfelen. Dit leidt er dus toe dan vrouwen vatbaarder zijn voor dertigers dilemma’s dan mannen.

Dertigers dilemma’s aanpakken

Wat kunnen we nu ondernemen om dertigers dilemma’s te lijf te gaan? Volgens Nienke Wijnants is het in ieder geval belangrijk dertigers dilemma’s te erkennen en herkennen. Alleen al het besef dat er meerdere leeftijdsgenoten zijn die niet lekker in hun vel zitten, biedt dertigers steun en zorgt ervoor dat zij zichzelf niet als ‘zwak’, ‘aanstellerig’ of ‘gek’ beschouwen.

Het kan daarnaast nuttig zijn om met een onafhankelijk persoon – een loopbaanadviseur, psycholoog of coach – wat zaken op een rijtje te zetten. Zo concludeerde Wijnants aan de hand van de vele adviesgesprekken die zij voerde dat eigen gecreëerde beelden en verwachtingen dertigers behoorlijk in de weg kunnen zitten. Dertigers hebben vaak een vastomlijnd idee in hun hoofd over hoe het leven eruit hoort te zien. Dertigers laten zich hierdoor nogal eens belemmeren in hun keuzemogelijkheden. Het doorzien van dit ‘ideaal plaatje’ kan dilemma’s doen oplossen.

Zelf ontwikkelde Wijnants een methode speciaal voor twijfelende jonge professionals: de Converge Career Check. Door middel van diepgaande analyses, feedback en testen krijgen dertigers meer zicht op hun loopbaankoers en leren zij zelfbewust de juiste keuzes maken. Dit proces van zelfontdekking heeft volgens Wijnants in ieder geval één groot voordeel: wanneer je deze ‘rode draad’ door de jaren heen vast weet te houden, vermindert de kans op een ouderwetse midlife crisis aanzienlijk.

Dit artikel is geschreven door Evelyn Prinsen (2006), Coach, therapeut en Quarterlife Specialist.